پایه یک   بـلاگ
"هیچ موردی پیدا نشد!" لطفاً از عبارات رایج‌تر استفاده کنید یا املای متن را چک کنید.

جستجو های پرطرفدار

نقش چرخ‌دنده‌های گیربکس در خودروهای سنگین

نویسنده: کارشناس سئو ۲
تیر ۲۴, ۱۴۰۴
زمان تقریبی مطالعه 7 دقیقه
نقش چرخ‌دنده‌های گیربکس در خودروهای سنگین
آنچه در این مطلب خواهید خواند...

چرخ‌دنده‌های گیربکس، یکی از مهم‌ترین اجزای مکانیکی در ساختار سیستم انتقال قدرت خودروهای سنگین به شمار می‌آیند. این قطعات فلزی با طراحی دقیق، وظیفه دارند گشتاور تولیدشده در موتور را به‌صورت کنترل‌شده و مرحله‌ای به چرخ‌ها منتقل کنند. در گیربکس کامیون‌ها و ماشین‌های سنگین که نیاز به تحمل بارهای بالا و عملکرد مداوم دارند، عملکرد صحیح چرخ‌دنده‌ها اهمیت حیاتی پیدا می‌کند. در این مقاله‌ی سایت پایه یک به بررسی نحوه عملکرد چرخ‌دنده‌ها، انواع آن‌ها در گیربکس خودروهای سنگین، علائم خرابی، اصول نگهداری و معیارهای انتخاب مناسب‌ترین نوع چرخ‌دنده برای گیربکس می‌پردازیم.

چرخ دنده‌های گیربکس چیست و چگونه کار می‌کنند؟

چرخ دنده‌های گیربکس چیست و چگونه کار می‌کنند؟

چرخ‌دنده‌ها یکی از اجزای اصلی و پایه‌ای در گیربکس خودروهای سنگین هستند که وظیفه دارند نسبت گشتاور و سرعت را میان موتور و چرخ‌ها تنظیم کنند. در خودروهایی مانند کامیون‌ها و تریلی‌ها که تحت فشار زیاد و بار سنگین فعالیت می‌کنند، وجود چرخ‌دنده‌های دقیق و مستحکم برای انتقال مؤثر قدرت، امری حیاتی است. این قطعات با قرارگیری در ردیف‌های مشخص، به راننده اجازه می‌دهند تا بسته به شرایط مسیر و بار، سرعت و نیروی محرکه را تنظیم کند.

از نظر ساختاری، چرخ‌دنده‌ها معمولاً از فولادهای آلیاژی مقاوم در برابر سایش و فشار ساخته می‌شوند. دندانه‌های آن‌ها می‌توانند به‌صورت مستقیم، مارپیچی یا مخروطی طراحی شوند که هرکدام برای عملکرد خاصی در گیربکس استفاده می‌شوند. چرخ‌دنده‌ها به‌صورت جفت کار می‌کنند و هنگام درگیری، با انتقال نیرو از یک دندانه به دندانه دیگر، باعث گردش و تغییر نسبت دور ورودی به خروجی می‌شوند. محل قرارگیری آن‌ها در گیربکس به‌گونه‌ای است که هماهنگی دقیقی با اجزایی مانند ماهک، کشویی و سنکرونایزر داشته باشند.

فرآیند کاری چرخ‌دنده‌ها به این صورت است که با تغییر موقعیت کشویی توسط راننده، دنده مورد نظر درگیر شده و چرخ‌دنده مربوط به آن شروع به انتقال نیرو می‌کند. هر دنده با قطر و تعداد دندانه متفاوت، نسبت انتقال خاصی ایجاد می‌کند که بر سرعت و قدرت خروجی تأثیر می‌گذارد. به‌همین دلیل، گیربکس با چندین چرخ‌دنده مختلف، به راننده اجازه می‌دهد تا بسته به شرایط، بهترین ترکیب گشتاور و سرعت را انتخاب کند. در خودروهای سنگین، چرخ‌دنده‌ها نه‌تنها باید انتقال قدرت را انجام دهند، بلکه باید در برابر فشارهای پیوسته، تغییرات ناگهانی بار و دمای بالا نیز مقاومت کافی داشته باشند.

انواع چرخ‌دنده‌های به‌کاررفته در گیربکس کامیون‌ها

چرخ‌دنده شیار مستقیم (Spur Gears)

این نوع چرخ‌دنده ساده‌ترین ساختار را دارد و دندانه‌های آن موازی با محور هستند. در گیربکس‌های سبک (مانند شفت ابتدایی) کاربرد دارد، اما در کامیون‌ها کمتر استفاده می‌شود زیرا در سرعت بالا صدا و ضربه ناشی از تماس لحظه‌ای دندانه‌ها زیاد است.

چرخ‌دنده مارپیچی (Helical Gears)

دندانه‌های کج‌منظر این چرخ‌دنده باعث تماس یکنواخت و کاهش صدا نسبت به نوع مستقیم می‌شود. این ساختار برای انتقال بارهای بالا مناسب است و در گیربکس‌های اولیه و ثانویه در کامیون‌ها بسیار کاربرد دارد.

چرخ‌دنده مخروطی (Bevel Gears)

این نوع برای تغییر جهت انتقال نیرو در زوایای ۹۰ درجه و بیشتر استفاده می‌شود، معمولاً در دیفرانسیل یا گیربکس‌هایی که بخش انتهایی آن نیاز به تغییر جهت محور دارد. انواع آن شامل مستقیم، مارپیچی (Spiral Bevel) و هایپویید است.

چرخ‌دنده هایرینگبون (Herringbone Gears)

این نوع نوع پیشرفته‌ای از چرخ‌دنده‌های مارپیچی دو طرفه است و با حذف حرکت محوری و تولید نیروی جانبی صفر، مناسب کاربردهای سنگین و دقیق است؛ اگرچه هزینه ساخت آن بالا است و معمولاً در گیربکس‌های صنعتی و معدود مدل‌های خاص استفاده می‌شود.

چرخ‌دنده سیاره‌ای یا پلنتاری (Planetary Gears)

دارای چیدمان مرکزی و چندین چرخ‌دنده در اطراف آن است. در گیربکس‌های اتوماتیک یا AMT و انواعی مانند Allison و ZF دیده می‌شود و امکان نسبت‌های متفاوت گشتاور و افزایش قابلیت‌های انتقال پیچیده را فراهم می‌کند.

علائم خرابی چرخ‌دنده‌ها و تأثیر آن بر عملکرد گیربکس

علائم خرابی چرخ‌دنده‌ها و تأثیر آن بر عملکرد گیربکس

چرخ‌دنده‌های گیربکس به‌دلیل تماس مداوم و انتقال بارهای سنگین، بیشتر از سایر اجزای سیستم در معرض فرسایش یا آسیب قرار دارند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های خرابی این قطعات، ایجاد صدای غیرعادی در زمان تعویض دنده یا در حین حرکت است. این صدا معمولاً به‌صورت سایش، تق‌تق یا غرغر شنیده می‌شود و به دلیل تماس ناقص یا لقی بیش‌ از حد بین دندانه‌ها ایجاد می‌شود.

نشانه دیگر، پرش دنده یا گیر کردن در هنگام تعویض است. در این حالت، دنده به‌درستی جا نمی‌رود یا پس از درگیری، مجدداً به حالت خلاص بازمی‌گردد. چنین حالتی اغلب ناشی از لبه‌دار شدن یا شکستگی دندانه‌های چرخ‌دنده است. همچنین، لرزش در گیربکس یا بدنه خودرو در هنگام بارگیری یا رانندگی در دنده‌های مشخص می‌تواند نشان‌دهنده بالانس نبودن یا ساییدگی نامتقارن چرخ‌دنده‌ها باشد.

اگر راننده افزایش دمای غیرعادی در گیربکس را مشاهده کند، باید احتمال خرابی در دندانه‌های درگیر یا کمبود روان‌کاری را در نظر گرفت. افت تدریجی توان انتقال نیرو یا کاهش محسوس شتاب در دنده‌های پایین هم از دیگر نشانه‌هایی است که معمولاً با فرسایش تدریجی دندانه‌ها یا لغزش درگیر‌سازی همراه است.

در جدول زیر علائم خرابی را علت احتمالی هرکدام مشاهده می‌کنید.

علامت خرابیدلیل احتمالی
صدای سایش یا تق‌تقشکستگی یا فرسایش دندانه‌ها
گیر کردن یا پرش دندهلبه‌دار شدن یا آسیب در سطح تماس چرخ‌دنده
لرزش در زمان تعویض یا حرکتتاب‌برداشتن چرخ‌دنده یا ساییدگی نامتقارن
افزایش دمای گیربکساصطکاک زیاد به دلیل فرسایش دندانه یا نبود روغن کافی
افت گشتاور یا شتاب خودرولغزش یا کاهش تماس موثر بین چرخ‌دنده‌ها

نکات مهم در نگهداری و تعویض چرخ‌دنده‌ها

در گیربکس خودروهای سنگین، طول عمر و کارایی چرخ‌دنده‌ها به شیوه نگهداری و نحوه استفاده از سیستم انتقال قدرت بستگی مستقیم دارد. با توجه به فشار بالایی که در طول عملیات کاری به این اجزا وارد می‌شود، رعایت برخی نکات فنی می‌تواند از بروز آسیب‌های جدی و توقف ناگهانی خودرو جلوگیری کند. در ادامه به پنج نکته طلایی در این زمینه اشاره می‌شود:

  1. بررسی و تعویض دوره‌ای روغن گیربکس: روغن مناسب با ویسکوزیته استاندارد باید به‌صورت منظم بررسی و در صورت نیاز تعویض شود. روان‌کاری مناسب مانع سایش و گرم شدن بیش‌ازحد چرخ‌دنده‌ها می‌شود.
  2. عدم تعویض ناگهانی دنده تحت بار سنگین: در زمان‌هایی که کامیون بار کامل دارد یا در شیب قرار گرفته، باید با دقت و با کاهش دور موتور، دنده تعویض شود تا فشار ناگهانی به چرخ‌دنده وارد نشود.
  3. توجه به صداهای غیرعادی در گیربکس: شنیدن هرگونه صدای ساییدگی یا ضربه هنگام تعویض دنده باید جدی گرفته شود؛ این صداها می‌توانند نشانه شروع آسیب در چرخ‌دنده‌ها باشند.
  4. بررسی منظم دنده‌های کم‌کاربرد: برخی دنده‌ها کمتر از سایرین استفاده می‌شوند (مثلا دنده عقب یا سنگین‌ترین دنده‌ها) و ممکن است در آن‌ها زنگ‌زدگی یا عدم روان‌کاری ایجاد شود.
  5. تعویض چرخ‌دنده‌های آسیب‌دیده به‌صورت کامل: در صورت مشاهده خرابی در یک چرخ‌دنده، بهتر است مجموعه درگیر نیز بررسی شده و در صورت نیاز به‌صورت جفت یا ست تعویض شوند تا توازن و عملکرد گیربکس حفظ شود.

راهنمای انتخاب چرخ‌دنده‌های مناسب برای گیربکس خودروهای سنگین

انتخاب چرخ‌دنده مناسب برای گیربکس خودروهای سنگین نیازمند بررسی دقیق مشخصات فنی و شرایط کاری خودرو است. اولین معیار، هماهنگی کامل با نوع گیربکس و برند سازنده آن است؛ چراکه کوچک‌ترین اختلاف در ابعاد یا زاویه دندانه می‌تواند عملکرد کل سیستم را مختل کند. دومین فاکتور، جنس چرخ‌دنده است. در کاربردهای سنگین، باید از آلیاژهای مقاوم به سایش، دمای بالا و فشار استفاده شود؛ فولاد آلیاژی سخت‌کاری‌شده یکی از گزینه‌های مرسوم است. همچنین توجه به نوع چرخ‌دنده (مارپیچی، مخروطی، سیاره‌ای و…) و تناسب آن با ساختار داخلی گیربکس اهمیت دارد. استفاده از قطعات برند معتبر یا همان OEM، اطمینان بیشتری در دوام و عملکرد ایجاد می‌کند.

خلاصه‌ای از آنچه درباره چرخ‌دنده‌های گیربکس گفتیم

چرخ‌دنده‌های گیربکس، قلب مکانیکی سیستم انتقال قدرت در کامیون‌ها و خودروهای سنگین هستند که عملکرد دقیق آن‌ها، نقش تعیین‌کننده‌ای در کارایی، ایمنی و دوام خودرو دارد. از شناخت ساختار و انواع چرخ‌دنده‌ها گرفته تا تشخیص علائم خرابی و رعایت اصول نگهداری، همگی در جلوگیری از توقف ناگهانی و هزینه‌های تعمیر مؤثر هستند. با انتخاب آگاهانه و نگهداری منظم، می‌توان از حداکثر ظرفیت گیربکس بهره برد و عمر مفید سیستم انتقال قدرت را افزایش داد.

پایه یک این مطلب توسط تیم کارشناسان سایت پایه یک نوشته شده است.
آیا این مقاله را دوست داشتید؟
نظرات کاربران
شما می توانید با استفاده فرم ذیل نظرات و دیدگاه تان را برای ما ارسال نمایید. بخش‌های مورد نیاز علامت گذاری شده اند. *

در حال حاضر هیچ نظر یا دیدگاهی ثبت نشده است. شما میتوانید اولین نفری باشید که دیدگاه یا نظر خود را برای ما ارسال می‌کنید.

آخرین اخبار
اطلاعیه های فروش شرکت های خودروسازی

قیمت روز

همه
ولوو FH 500 یورو 6 با اینتاردر کشنده (2024)
% 0.1
19,500,000,000 ت
ولوو FH 540 کشنده (2023)
% 0.06
16,110,000,000 ت
ولوو FH 500 کشنده (2023)
% 1.33
14,800,000,000 ت
ولوو FH 500 ایسیو با اینتاردر کشنده (2023)
% 0.14
14,820,000,000 ت
الوند M4 6 تن (1404)
% 0.37
2,690,000,000 ت
الوند M4 8 تن (1404)
% 0.36
2,740,000,000 ت
دانگ فنگ KX480 کشنده (1404)
% 0.29
7,020,000,000 ت
دانگ فنگ KX520 کشنده (1404)
% 0.26
7,620,000,000 ت
فوتون خوابدار M4 (الوند) 6 تن (1403)
% 0.41
2,460,000,000 ت
جک 8 تن (1404)
% 0.35
2,840,000,000 ت
شاکمن تک محور X5000 کشنده (1404)
% 0.14
7,240,000,000 ت
جک 6 تن (1404)
% 0.71
2,820,000,000 ت
جک 9 تن (1404)
% 0.69
2,920,000,000 ت
جفت محور شاکمن X5000D کمپرسی 26 تن (1404)
% 0.13
7,540,000,000 ت
جفت محور شاکمن X5000L باری 26 تن (1403)
% 0.13
7,490,000,000 ت
نیوفیس دافران ۴۸۰ H7 کشنده (1404)
% 0.29
7,020,000,000 ت
مان 18.510 TGX نیوفیس کشنده (2022)
% 0.1
9,910,000,000 ت
مان 18.470 TGX نیوفیس کشنده (2021)
% 0.12
8,250,000,000 ت
TGX 18.510 مان کشنده (2020)
% 0.12
8,290,000,000 ت
مان TGX 18.470 سقف بلند کشنده (2020)
% 0.13
7,510,000,000 ت
مان TGX 18.460 سقف بلند کشنده (2020)
% 0.14
7,410,000,000 ت
مان سقف بلند640 TGX باری 26 تن (2020)
% 0.28
7,220,000,000 ت
مان TGX 470 باری 26 تن (2020)
% 0.25
8,120,000,000 ت
TGX 18.480 مان کشنده (2019)
% 0.24
8,400,000,000 ت
TGX 18.500 مان کشنده (2019)
% 3.59
8,600,000,000 ت
مانTGX 460 باری 26 تن (2019)
% 0.24
8,220,000,000 ت
مان TGX 480 باری 26 تن (2019)
% 0.12
8,310,000,000 ت
دایون 10 تن (1404)
% 0.36
2,760,000,000 ت
دایون خوابدار 6 تن (1404)
% 0.38
2,640,000,000 ت
کاویان 6 تن (1404)
% 0.91
2,220,000,000 ت
کاویان 9 تن (1404)
% 0.43
2,310,000,000 ت
کاویان K219DN کمپرسی 19 تن (1404)
% 0.26
3,790,000,000 ت
سه محور تانکر (1404)
% 0.45
2,200,000,000 ت
فاو تک محور J6-460 کشنده (1404)
% 0.16
6,340,000,000 ت
فاو J6P-460 کمپرسی 26 تن (1404)
% 1.41
7,000,000,000 ت
فاو 6 تن (1401)
% 0.49
2,040,000,000 ت
فاو 8 تن (1401)
% 0.45
2,190,000,000 ت
سه محور تیغه تانکر (1404)
% 0.61
1,660,000,000 ت
سه محور تیغه کانتینر بر (1404)
% 0.57
1,760,000,000 ت
سه محور 12.60 کفی (1404)
% 0.51
1,940,000,000 ت
سه محور 13.70 کفی (1404)
% 0.5
2,010,000,000 ت
سه محور تانکر (1404)
% 0.4
2,510,000,000 ت
سه محور 35 متر کمپرسی (1404)
% 0.42
2,400,000,000 ت
کشویی 4 درب چادری (1404)
% 0.34
2,890,000,000 ت
کشویی 5 درب چادری (1404)
% 0.34
2,940,000,000 ت
84 متر مکعب ماموت یخچالی (1404)
% 0.28
3,540,000,000 ت
سه محور کفی (1404)
% 0.55
1,800,000,000 ت
C7H 480 AMT پیلسان کشنده (1404)
% 0.13
7,490,000,000 ت
C9H 540 AMT پیلسان کشنده (1404)
% 0.13
7,690,000,000 ت
C7H 440 MT پیلسان کمپرسی 26 تن (1404)
% 0.13
7,560,000,000 ت
C7H 440 MT پیلسان کشنده (1402)
% 0.16
6,190,000,000 ت
P9 560 (هانوان P9) کشنده (1404)
% 0.13
7,490,000,000 ت
دیما 6 تن (1404)
% 0.77
2,620,000,000 ت
دیما 9 تن (1404)
% 0.37
2,710,000,000 ت
دیما HT490 کشنده (1404)
% 0.12
8,240,000,000 ت
فایبرگلاس مایانی یخچالی (1404)
% 0.29
3,460,000,000 ت
فایبرگلاس مایانی با یونیت یخچالی (1404)
% 0.31
6,420,000,000 ت
فایبرگلاس مایانی بدون یونیت یخچالی (1404)
% 0.27
3,760,000,000 ت
دیما MR 285 Chassis باری 19 تن (1404)
% 0.43
4,620,000,000 ت
داف  XF 480 کشنده (2022)
% 0.12
8,110,000,000 ت
داف  XG 480 کشنده (2022)
% 2.86
10,200,000,000 ت
داف XF 480 سقف بلند کشنده (2020)
% 0.13
7,590,000,000 ت
داف XF 480 سقف کوتاه کشنده (2020)
% 0.14
7,090,000,000 ت
داف 530 XF سقف بلند کشنده (2020)
% 0.12
8,090,000,000 ت
داف 530 XF سقف کوتاه کشنده (2020)
% 0.13
7,610,000,000 ت
داف 510 XF سقف بلند کشنده (2017)
% 1.87
6,000,000,000 ت
داف  XF 105 کشنده (1393)
% 1.15
5,170,000,000 ت
آمیکو جفت محور M2631 کمپرسی 26 تن (1403)
% 0.15
6,690,000,000 ت
رنوT نیوفیس های ریتاردر کشنده (2024)
% 0.08
12,290,000,000 ت
رنو T 480 کشنده (2023)
% 0.09
11,090,000,000 ت
رنو T 480 نرمال ریتاردر کشنده (2023)
% 0.18
11,020,000,000 ت
رنو T نیوفیس نرمال ریتاردر کشنده (2023)
% 0.9
11,200,000,000 ت
رنو T 480 های ریتاردر کشنده (2018)
% 0.11
9,060,000,000 ت
رنو T 520 نرمال ریتاردر کشنده (2018)
% 0.11
9,210,000,000 ت
رنو T 520 های ریتاردر کشنده (2018)
% 0.21
9,420,000,000 ت
رنو پریمیوم 460 کشنده (2013)
% 0.17
5,900,000,000 ت
C&C U+480 نیوفیس ویرا کشنده (1404)
% 0.15
6,590,000,000 ت
کاما بدون خواب 6 تن (1404)
% 0.95
2,120,000,000 ت
کاما خوابدار 6 تن (1404)
% 0.43
2,340,000,000 ت
کاما 9 تن (1404)
% 0.41
2,440,000,000 ت
Y3 شکموتو کشنده (1404)
% 0.15
6,690,000,000 ت
ویرا Y3 کشنده (1404)
% 0.15
6,610,000,000 ت
Y9 شکموتو 9 تن (1403)
% 0.95
2,120,000,000 ت
Y9 شکموتو 6 تن (1403)
% 0.97
2,090,000,000 ت
Y9 شکموتو 5.5 تن (1403)
% 1.05
1,920,000,000 ت
اسکانیا S 500 کشنده (2023)
% 0.06
17,010,000,000 ت
اسکانیا R 450 کشنده (2020)
% 0.09
10,590,000,000 ت
اسکانیا R 500 کشنده (2020)
% 0.18
11,420,000,000 ت
اسکانیا G410 کشنده (1397)
% 0.25
8,120,000,000 ت
مرسدس بنز آکتروس ACTROS 1851 کشنده (2023)
% 0.06
17,000,000,000 ت
آتامان ۱۹۴۳ کشنده (1404)
% 0.2
5,110,000,000 ت
فوتون آئومان ۴۳۰ H4 کشنده (1404)
% 0.16
6,290,000,000 ت
فوتون آئومان ۴۶۰ H5 کشنده (1404)
% 0.15
6,790,000,000 ت
بنز تک محور ۱۹۲۴ باری 19 تن (1404)
% 0.25
3,950,000,000 ت
بنز ۱۹۲۴ کمپرسی 19 تن (1404)
% 0.49
4,100,000,000 ت
بنز جفت محور ۲۶۲۴ باری 26 تن (1404)
% 1.4
6,500,000,000 ت
بنز جفت محور ۲۶۲۴ کمپرسی 26 تن (1404)
% 0.47
6,400,000,000 ت
بنز WHL 1924 باری 19 تن (1404)
% 0.26
3,890,000,000 ت
بنز WHL 2624 باری 26 تن (1404)
% 0.16
6,100,000,000 ت
آرنا پلاس 6 تن (1404)
% 0.48
2,080,000,000 ت
بنز WHL 1924 کمپرسی 19 تن (1404)
% 0.24
4,100,000,000 ت
بنز WHL 2624 کمپرسی 26 تن (1404)
% 0.16
6,200,000,000 ت
بنز 1930 کمپرسی 19 تن (1404)
% 2.33
4,200,000,000 ت
بنز جفت محور 2630 باری 26 تن (1404)
% 1.6
6,150,000,000 ت
بنز جفت محور 2630 کمپرسی 26 تن (1404)
% 1.59
6,200,000,000 ت
بنز تک محور 1930 باری 19 تن (1404)
% 2.35
4,150,000,000 ت
مرسدس بنز AXOR 1843 کشنده (1395)
% 0.33
6,000,000,000 ت
فورس خوابدار 6 تن (1404)
% 0.83
2,400,000,000 ت
فورس بدون خواب 6 تن (1404)
% 0.87
2,320,000,000 ت
فورس 8 تن (1404)
% 0.39
2,530,000,000 ت
امپاور BD500 کشنده (1404)
% 0.28
7,220,000,000 ت
امپاور BD300 باری 19 تن (1404)
% 0.24
4,110,000,000 ت
امپاور BD300 کمپرسی 19 تن (1404)
% 0.24
4,160,000,000 ت
فورس F210 12 تن (1404)
% 0.32
3,140,000,000 ت
بایک X9 کشنده (1404)
% 0.12
8,000,000,000 ت
شیلر 6 تن (1401)
% 1
2,020,000,000 ت
ایسوزو (NPR75K) 6 تن (1398)
% 0.26
3,790,000,000 ت
ایسوزو (NPR75M) 8 تن (1397)
% 0.25
4,010,000,000 ت
اویکو هشت چرخ باری 26 تن (1392)
% 0.44
4,500,000,000 ت
آخرین مقالات