

سیستم تعلیق در کامیونها وظیفه جذب ضربهها و شوکها را دارد. هنگامی که کامیون در چاله یا دستاندازی میافتد این وظیفه سامانه تعلیق است که از شدت و قدرت این ضربه بکاهد و در نتیجه ایمنی بیشتر برای بار و راحتی بالاتر برای راننده را به ارمغان بیاورد.
این سیستم بین شاسی و چرخها قرار میگیرد و مانع انتقال مستقیم ضربات جاده به کابین یا بار میشود. سیستم تعلیق نقش مهمی در افزایش عمر مفید قطعات، کاهش خستگی راننده و حفظ کنترل خودرو در مسیرهای ناهموار یا شرایط بارگذاری سنگین دارد. در کامیونها، این سیستم باید بتواند وزن زیاد را تحمل کند و در عین حال نوسانات جاده را به حداقل برساند. در این مقاله از پایه یک به بررسی اجزای مختلف این سیستم، انواع آن و وظایف اصلیاش در خودروهای سنگین میپردازیم.
انواع سیستم تعلیق کامیونها
سیستمهای تعلیق استفاده شده در کامیونها انواع مختلفی دارند. هرکدام از این سیستمها دارای ویژگیها و مزایای خاصی هستند که حرکت کامیون در مسیرهای مختلف را راحتتر میکنند. سیستم تعلیق بهطور کلی به دو نوع اصلی فنری و بادی تقسیم میشوند. اما در برخی مدلها شاهد بهکارگیری سیستمهای ترکیبی خاصی هستیم که در ادامه آنها را بررسی میکنیم:

سیستم تعلیق فنری (Leaf Spring)
سیستم فنری، یکی از قدیمیترین و رایجترین انواع سیستم تعلیق در کامیونها است. این سیستم از چند لایه فلزی (فنر تخت) تشکیل شده که زیر شاسی و روی اکسل قرار میگیرند.
- عملکرد: در جادههای نسبتا صاف و شرایط بار ثابت، عملکرد قابل قبولی دارد اما در مسیرهای ناهموار ضربهها را کمتر جذب میکند.
- مزایا: ساختار ساده، استحکام بالا، هزینه تعمیرات پایین و نگهداری آسان.
- معایب: جذب ضربه ضعیفتر، لرزش زیاد در کابین و کاهش راحتی راننده در مسیرهای طولانی.
- نگهداری: بهندرت خراب میشود اما در صورت شکستگی یا ترک، باید کل مجموعه تعویض شود.

سیستم تعلیق بادی (Air Suspension)
در این سیستم بهجای فنر فلزی از بالنهای بادی (ایربگها) استفاده میشود که از طریق کمپرسور باد و شیرهای تنظیمکننده، بهصورت خودکار ارتفاع و سختی فنربندی را تنظیم میکنند.
- عملکرد: بهترین انتخاب برای جادههای ناهموار و بارهای حساس است. ضربهها را بهخوبی جذب میکند و کنترل خودرو را افزایش میدهد.
- مزایا: راحتی فوقالعاده، امکان کنترل ارتفاع، توزیع یکنواخت وزن، کاهش استهلاک سایر قطعات.
- معایب: هزینه اولیه بالا، حساسیت بیشتر به خرابی و نیاز به نگهداری تخصصی.
- نگهداری: اجزایی مثل کمپرسور، ایربگ و سوپاپها باید بهصورت دورهای بازبینی شوند.

سیستم تعلیق ترکیبی (Air-over-Leaf)
این سیستم ترکیبی از فنر فلزی و بالن هواست که در آن، ایربگها در کنار یا روی فنر قرار میگیرند تا همزمان از مزایای دو سیستم استفاده شود.
- عملکرد: عملکردی متوسط بین تعلیق فنری و بادی دارد. در مسیرهای نیمهسخت قابل اتکاست.
- مزایا: بهبود نسبی نرمی حرکت نسبت به فنری، کاهش هزینه نسبت به تعلیق بادی کامل.
- معایب: نه به نرمی تعلیق بادی است و نه به سادگی فنری، عملکرد متوسط در هر دو زمینه.
- نگهداری: پیچیدگی بیشتر نسبت به فنری، اما از تعلیق بادی کامل سادهتر و ارزانتر است.

سیستم تعلیق محور مستقل (Independent Suspension)
در این نوع سیستم، هر چرخ بهصورت مستقل از دیگری حرکت میکند، این نوع معمولا در محور جلو استفاده میشود و بیشتر در اتوبوسها یا کشندههای خاص کاربرد دارد.
- عملکرد: کنترل و فرمانپذیری بهتری در پیچها و مسیرهای ناهموار دارد. راحتی رانندگی را به شکل محسوسی افزایش میدهد.
- مزایا: پایداری بالا، پاسخ بهتر به ناهمواریهای سطح جاده، کاهش لرزشها.
- معایب: هزینه ساخت بالا، نیاز به دقت بیشتر در تعمیرات و بالانسگیری.
- نگهداری: نیاز به سرویس دقیق و بررسی منظم اجزا مانند بوشها و مفصلها.

سیستم تعلیق هوشمند ECAS (Electronically Controlled Air Suspension)
ECAS یا سیستم تعلیق بادی با کنترلگر الکترونیکی، نسخه پیشرفتهای از تعلیق بادی است که با استفاده از سنسورها، واحد کنترل الکترونیکی و سوپاپهای برقی، ارتفاع و سختی فنربندی را بهصورت خودکار و لحظهای تنظیم میکند. این سیستم بیشتر در کامیونها و اتوبوسهای مدرن اروپایی مانند ولوو، مرسدس بنز و اسکانیا دیده میشود.
- عملکرد: عملکرد بسیار دقیق و واکنشسریعی دارد. در جادههای ناهموار، بارگیری و تخلیه، تغییر وزن و حرکت در پیچها، تعادل خودرو را حفظ میکند.
- مزایا: تنظیم خودکار ارتفاع، تعادل بهتر بار، افزایش راحتی و کاهش لرزش، صرفهجویی در مصرف سوخت، بهبود ایمنی و کاهش استهلاک قطعات.
- معایب: بسیار حساس و وابسته به واحدهای الکترونیکی؛ خرابی در سنسورها یا یونیت کنترل میتواند کل سیستم را از کار بیندازد.
- نگهداری: نیازمند بررسی منظم نرمافزارها، عملکرد سنسورها و تمیزی مسیرهای هوایی؛ بهخصوص در آبوهوای مرطوب یا خاکی.

وظایف سیستم تعلیق در کامیونها
همانطور که گفتیم وظیفه اصلی سیستم تعلیق کامیونها در دو مورد خلاصه میشود؛ اول جلوگیری از آسیب رسیدن به بار و دوم بالا بردن آسایش و رفاه راننده. دیگر وظایف مهم این سیستم جذب ضربههای ناشی از ناهمواریهای جاده، جلوگیری از رسیدن آسیب به شاسی، اجزای چرخ و کابین، حفظ پایداری خودرو در پیچها و توزیع یکنواخت وزن خودرو روی همه چرخها برای جلوگیری از فرسایش نامتقارن لاستیکها و قطعات مکانیکی است. در کامیونهای جدید، سیستم تعلیق همچنین در کنترل ارتفاع، کاهش مصرف سوخت و بهبود ایمنی نقش دارد.

مقایسه سیستمهای تعلیق کامیونها
در جدول زیر برای راحتی بیشتر، مدلهای مختلف سیستمهای تعلیق را در قالب یک جدول آماده کردهایم. در این جدول میتوانید برای همیشه تفاوتها و ویژگیهای هر سیستم را بهطور خلاصه مشاهده کنید.
نوع سیستم تعلیق | راحتی رانندگی | عملکرد در جادههای ناهموار | قابلیت تنظیم ارتفاع | هزینه اولیه | نگهداری و تعمیرات | کاربرد اصلی |
فنری | کم | ضعیف | ندارد | پایین | ساده و ارزان | کامیونهای باری عمومی |
بادی | بسیار زیاد | خوب | دارد | بالا | پیچیده و گران | کامیونهای کشنده، یخچالی، اتوبوسها |
ترکیبی (Air-over-Leaf) | متوسط | متوسط | محدود | متوسط | متوسط | ترانزیتهای نیمهسنگین |
محور مستقل | زیاد | خوب | ندارد | بالا | نیازمند دقت بالا | اتوبوسها، کشندههای لوکس |
ECAS (هوشمند) | بسیار زیاد و تطبیقپذیر | عالی | دارد (کاملا خودکار) | بسیار بالا | نیازمند تخصص و ابزار دقیق | ناوگانهای پیشرفته با بار حساس |
بهترین سیستم تعلیق خودروی سنگین در جهان کدام است؟
در میان برندهای معتبر جهانی، سیستمهای تعلیق کامیونهای مرسدس بنز Actros، ولوو FH و اسکانیا S-series جزو پیشرفتهترینها بهشمار میروند. این سیستمها از تعلیق بادی با کنترل الکترونیکی (ECAS) بهره میبرند که به راننده امکان تنظیم ارتفاع، سختی فنربندی و توزیع بار بین محورها را میدهد. بهعنوان مثال، در ولوو FH از سیستمVolvo Dynamic Suspension استفاده میشود که تعادل، راحتی و ایمنی را به سطحی فراتر از تمام محصولات موجود در بازار میبرد. چنین سیستمهایی در جادههای پرچالش، با بارهای سنگین و تردد طولانیمدت، مزیتهای زیادی بههمراه دارند.

نگهداری از سیستم تعلیق کامیونها
مانند هر سیستم فنی در خودروهای سنگین، سیستم تعلیق نیز نیاز به نگهداری و بررسی دورهای دارد. با توجه به تنوع بالای این سیستمها در بازار، بررسی کامل روشهای نگهداری تمام مدلها امکانپذیر نیست. در ادامه چک لیست نگهداری از سیستم تعلیق کامیونها را برایتان آماده کردهایم این چک لیست برای دو سیستم فنری و بادی تهیه شده است.
چکلیست نگهداری سیستم تعلیق فنری (Leaf Spring)
- بازرسی دورهای فنرهای تخت از نظر ترکخوردگی یا شکستگی: لایههای فلزی فنر در معرض تنش مکانیکی بالا هستند و ممکن است دچار ترک یا شکست شوند.
- کنترل استحکام بستها و پیچهای اتصال (U-Bolt): اطمینان از سفت بودن پیچها برای جلوگیری از جابجایی یا لرزش اضافی الزامی است.
- روغنکاری منظم بوشها و محل اتصال فنرها: جهت کاهش اصطکاک و جلوگیری از خوردگی یا ساییدگی، این نقاط باید بهصورت منظم روانکاری شوند.
- بررسی وضعیت عملکرد کمکفنرهای همراه سیستم تعلیق: در صورت نشتی یا کاهش بازدهی کمکفنرها، توزیع ضربه به درستی انجام نمیشود و بار اضافی به فنر وارد میشود.
- پاکسازی منظم لایههای فنر از گل و رسوبات: تجمع آلودگی بین لایههای فنر میتواند موجب زنگزدگی، کاهش عملکرد و آسیب مکانیکی شود.

چکلیست نگهداری سیستم تعلیق بادی (Air Suspension)
- بازرسی سلامت فیزیکی بالنهای هوا: ترک، فرسودگی یا نشتی در بالنها موجب اختلال در عملکرد سیستم و کاهش تعادل خودرو میشود.
- ارزیابی عملکرد کمپرسور و زمان پر شدن مخازن هوا: زمان غیرعادی در پر شدن نشاندهنده نشتی یا ایراد فنی در مدار بادی است.
- بررسی و تست دورهای شیرهای تنظیم ارتفاع (Level Valve): این شیرها وظیفه تنظیم میزان باد در بالنها را بر عهده دارند و در صورت خرابی، تعادل خودرو مختل خواهد شد.
- پاکسازی و کنترل مسیرهای هوای فشرده از رطوبت و گردوغبار: آلودگی در خطوط بادی موجب خرابی سوپاپها و اجزای کنترلی میشود.
- بازرسی عملکرد ECU و سنسورهای سیستم ECAS (در مدلهای مجهزشده به این سیستم): هرگونه تأخیر یا خطا در واحد کنترل الکترونیکی میتواند عملکرد کل سیستم تعلیق را مختل نماید.

جمعبندی نهایی
سیستم تعلیق یکی از بخشهای حیاتی در خودروهای سنگین به شمار میآید که مستقیما بر ایمنی، پایداری، کیفیت رانندگی و سلامت بار تاثیر میگذارد. شناخت انواع مختلف سیستمهای تعلیق مانند فنری، بادی، ترکیبی، مستقل و هوشمند ECAS، به مدیران ناوگان و رانندگان این امکان را میدهد که انتخابی متناسب با نوع کاربری و شرایط بهرهبرداری داشته باشند.
در کنار انتخاب صحیح، اجرای برنامه نگهداری منظم و دقیق، بهویژه در مورد سیستمهای بادی و الکترونیکی، نقش مهمی در افزایش عمر مفید قطعات و جلوگیری از هزینههای تعمیراتی سنگین دارد. رعایت اصول فنی در بازدیدهای دورهای، استفاده از قطعات باکیفیت و کنترل عملکرد هر جزء، ضامن عملکرد صحیح سیستم تعلیق در سختترین مسیرها خواهد بود.
این مطلب توسط تیم کارشناسان سایت پایه یک نوشته شده است.
پشت هر مطلب در وبلاگ پایه یک، کار تیمی است؛ خبرنگار میدانی، کارشناس فنی و پژوهشگر محتوا. از مقایسهٔ جزئیات تا راهنمای انتخاب بهترینهای انواع کامیون و کامیونت، راهنمای لوازم و قطعات خودروهای سنگین و... ما به تصمیمهای روزمره سنگین سواران کمک میکنیم. کلیک کنید تا با نویسندگان ما بیشتر آشنا شوید.
در حال حاضر هیچ نظر یا دیدگاهی ثبت نشده است. شما میتوانید اولین نفری باشید که دیدگاه یا نظر خود را برای ما ارسال میکنید.