پرمصرف ترین لوازم یدکی ماشین سنگین چیست؟ زمان تقریبی مطالعه 9 دقیقه
0
پسندیدمکمپرسور تهویه مطبوع را باید قلب سیستم سرمایش و تهویه مطبوع کابین کامیون‌ها و خودروهای سنگین دانست. عملکرد صحیح این قطعه به‌طور مستقیم بر آسایش و رفاه رانندگان تاثیر می‌گذارد. در واقع سیستم سرمایش و تهویه مطبوع به قدری برای رانندگان اهمیت دارد که بسیاری از آن‌ها برای ماشین‌های قدیمی‌تر خود که این سیستم را به‌صورت پیشفرض ندارند، از یونیت‌های تهویه مطبوع خارجی (External) بهره می‌برند.
باید گفت در کامیون‌ها و کشنده‌هایی که ساعت‌ها در مسیرهای طولانی در حرکت هستند، حفظ دمای مطلوب کابین نه‌تنها برای آسایش، بلکه برای تمرکز و ایمنی راننده نیز اهمیت دارد. کمپرسور کولر در این میان نقش موتور محرک سیستم تهویه را دارد که جریان گاز مبرد را فشرده کرده و به گردش درمی‌آورد.
در این مقاله از پایه یک به‌صورت دقیق بررسی می‌کنیم که کمپرسور تهویه مطبوع چیست و چگونه کار می‌کند، چه انواعی دارد، چه علائمی نشان‌دهنده خرابی آن است و چگونه می‌توان از آن نگهداری کرد یا در صورت نیاز، بهترین مدل را برای یک کامیون انتخاب نمود.
کمپرسور تهویه مطبوع چیست و چگونه کار می‌کند؟
کمپرسور تهویه مطبوع در خودروهای سنگین، قطعه‌ای مکانیکی و الکترومکانیکی است که وظیفه اصلی آن فشرده‌سازی گاز مبرد و ایجاد جریان پیوسته در چرخه خنک‌سازی کابین است. این قطعه با اتصال به موتور خودرو و تامین انرژی مورد نیازش از گردش موتور، شروع به فشرده‌سازی گاز کرده و آن را از اُواپِراتور به کندانسور منتقل می‌کند.
کمپرسور تهویه مطبوع شامل اجزایی چون پیستون، سیلندر، سوپاپ مکش و دهش، میل‌لنگ، کلاچ کمپرسور و محفظه روغن‌کاری است. در بیشتر کامیون‌ها، کمپرسور از نوع پیستونی رفت‌وبرگشتی یا اسکرول (Scroll) استفاده می‌شود. ساختار این قطعه به‌گونه‌ای است که گاز مبرد را با فشار پایین مکش کرده، در فضای بسته داخل خود فشرده کرده و با فشار بالا به سوی کندانسور هدایت می‌کند. این فرآیند، پایه اصلی چرخه سرمایشی سیستم تهویه است.
کمپرسور کولر علاوه بر نقش کلیدی در انتقال گاز مبرد، باید بتواند در شرایط متغیر کاری مانند دور موتور بالا، نوسان دمای محیط و حمل بارهای سنگین عملکردی پایدار داشته باشد. به همین دلیل، در کامیون‌ها از کمپرسورهایی استفاده می‌شود که توان تحمل فشار بالا، ضربه‌های شدید و نوسانات ولتاژ را داشته باشند. عملکرد ناقص این قطعه می‌تواند منجر به کاهش سرمایش، افزایش مصرف سوخت یا حتی آسیب به دیگر اجزای سیستم تهویه شود.
انواع کمپرسورهای مورد استفاده در خودروهای سنگین
در مدل‌های مختلف کامیون‌ها و کشنده ها از انواع مختلف کمپرسور برای ایجاد و حفظ سیکل تبرید استفاده می‌شود. این کمپرسورها با توجه به اجزا و نوع عملکردی که دارند تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه به ۵ مورد از رایج‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
کمپرسور پیستونی
کمپرسور پیستونی اصلی‌ترین نوع مورد استفاده در کامیون‌ها است. این مدل با استفاده از پیستون و سیلندر، گاز مبرد را به‌طور مرحله‌ای فشرده می‌کند. ساختار ساده و دوام بالای آن در مقابل فشار زیاد کاری و شرایط سخت، این کمپرسورها را برای موتوری دیزلی سنگین به گزینه‌ای مناسب تبدیل کرده است.
کمپرسور اسکرو یا روتاری (Rotary)
کمپرسور اسکرو که به‌عنوان روتاری-اسکرو شناخته می‌شود، با دو روتور مارپیچی گاز مبرد را به‌طور پیوسته فشرده می‌کند. این مدل در شرایط کار مداوم و فشار بالا، نظیر ساعات طولانی رانندگی کامیون‌ها، عملکرد قابل‌توجه و دوام بیشتری نسبت به انواع پیستونی دارد.
کمپرسور اسکرو یا روتاری‌وِن (Rotary Vane)
در این نوع کمپرسور، پره‌های متحرک روتور، گاز را فشرده می‌کنند. این طراحی با صدای پایین‌تر و حرکت نرم‌تر، گزینه‌ای کارآمدتر برای سیستم تهویه خودروهای سنگین است. عمر طولانی و نگهداری تقریبا ساده، از مزایای دیگر آن به‌شمار می‌روند.
کمپرسور اسکرول یونیورسال
کمپرسور اسکرول دارای دو مارپیچ (اسکرول) هم‌شکل است که یکدیگر را احاطه کرده و گاز را با حرکت مارپیچی فشرده می‌کنند. این نوع کمپرسور با صدای بسیار کم، عمر بالا و راندمان مناسب شناخته می‌شود و در سیستم‌های تهویه با نیاز به صدای کم کاربرد دارد.
کمپرسور اسکرو دینامیک
کمپرسور دینامیکی یا سانتریفیوژ برای سیستم‌های فوق‌سنگین استفاده می‌شود. این مدل بر پایه نیروی گریز از مرکز کار می‌کند و برای خنک کردن جریان‌های بسیار بزرگ گاز مبرد به‌کار می‌رود، اما به‌دلیل پیچیدگی، اندازه بزرگ و هزینه بالا، کمتر در کامیون‌ها استفاده می‌شود.
علائم خرابی کمپرسور تهویه و راه‌های پیشگیری
اختلال در عملکرد کمپرسور تهویه مطبوع یکی از عوامل اصلی کاهش بازده سرمایشی در کابین خودروهای سنگین به‌شمار می‌رود. این اختلال‌ها می‌توانند از نشانه‌های ظاهری خفیف تا آسیب‌های مکانیکی جدی متغیر باشند و در صورت بی‌توجهی، موجب خرابی سایر اجزای سیستم تهویه نیز خواهند شد.
کاهش محسوس دمای سرمایش در کابین
در صورت افت محسوس قدرت سرمایش، ممکن است فرآیند فشرده‌سازی گاز مبرد به‌درستی انجام نشود. این مشکل بیشتر ناشی از نشتی در مدار، کاهش سطح گاز یا فرسایش مکانیکی در اجزای داخلی کمپرسور، از جمله پیستون‌هاست.
ایجاد صداهای غیرطبیعی از کمپرسور
شنیدن صداهایی نظیر ضربه، ساییدگی یا سوت ممتد حین فعالیت سیستم تهویه، می‌تواند نشانه‌ای از آسیب‌دیدگی یاتاقان‌ها، شکستگی تیغه‌ها یا ایراد در عملکرد کلاچ الکترومغناطیسی کمپرسور باشد. عدم توجه به سرویس دوره‌ای عامل اصلی بروز این صداها است.
روشن‌نشدن کمپرسور علی‌رغم سلامت سایر اجزا
در شرایطی که سایر بخش‌های سیستم تهویه فعال هستند اما کمپرسور روشن نمی‌شود، ممکن است ایراد از کویل یا کلاچ الکترومغناطیسی باشد. همچنین خرابی فیوز، رله یا قطع‌شدن اتصال برق نیز باید بررسی شود.
قفل‌شدن یا گیرپاژ کمپرسور
در برخی موارد، به‌ویژه پس از روشن‌کردن کولر، کمپرسور قفل می‌کند و عملکرد موتور دچار اختلال می‌شود. این اتفاق معمولا در اثر گیرپاژ قطعات داخلی یا کاهش شدید سطح روغن روان‌کار کمپرسور رخ می‌دهد.
نوسان غیرعادی دور موتور هنگام کار کولر
افزایش یا کاهش شدید و ناپایدار دور موتور در زمان روشن‌بودن کولر، حاکی از بارگذاری نامناسب کمپرسور بر موتور است. هماهنگ‌نبودن عملکرد کلاچ و کمپرسور عامل رایج چنین رفتاری است.
انتشار بوی سوختگی یا افزایش حرارت موضعی
اگر در حین فعالیت سیستم تهویه، بوی سوختگی یا حرارت بیش‌ازحد در ناحیه کمپرسور احساس شود، ممکن است کویل کلاچ دچار سوختگی شده یا کمپرسور به‌علت اصطحکاک بالا داغ کرده باشد.
مشاهده نشتی روغن یا گاز مبرد از بدنه کمپرسور
نشت مایع مبرد یا روغن از محل درزها و لوله‌های متصل به کمپرسور، نشانه‌ای از فرسودگی ساختاری یا آسیب فیزیکی است. این مشکل بیشتر در کمپرسورهای مستعمل یا تحت فشار زیاد مشاهده می‌شود.
در جدول زیر میتوانید علامت‌های خرابی این قطعه را به‌همراه علت‌های احتمالی به‌طور خلاصه بخوانید:
| علامت خرابی | علت احتمالی |
| کاهش سرما در کابین | نشتی گاز، خرابی پیستون، کاهش سطح مبرد |
| صدای غیرعادی از کمپرسور | خرابی یاتاقان، شکستگی تیغه، مشکل در کلاچ |
| روشن‌نشدن کمپرسور | ایراد در کویل، فیوز، رله یا کلاچ الکترومغناطیسی |
| قفل‌شدن کمپرسور | گیرپاژ داخلی، خرابی پیستون یا نبود روغن‌کاری |
| نوسان دور موتور هنگام فعال‌بودن کولر | بارگذاری نامتعادل، عملکرد نادرست کلاچ یا کمپرسور |
| بوی سوختگی یا داغی زیاد | داغ‌کردن کمپرسور، سوختن کویل، اختلال در سیم‌کشی |
| نشتی روغن یا گاز مبرد | فرسودگی درزها، ضربه‌خوردگی، ترک‌برداشتن پوسته کمپرسور |
نکات مهم در نگهداری و سرویس کمپرسور
عملکرد صحیح کمپرسور تهویه مطبوع در خودروهای سنگین، به‌طور مستقیم به نگهداری اصولی آن وابسته است. بی‌توجهی به سرویس‌های دوره‌ای یا نکات پیشگیرانه، ممکن است منجر به کاهش بازده سرمایش، افزایش مصرف سوخت و در نهایت خرابی سیستم شود. رعایت چند توصیه ساده می‌تواند عمر کمپرسور را افزایش داده و از هزینه‌های سنگین تعمیرات جلوگیری کند.
- بررسی دوره‌ای سطح گاز مبرد: کاهش گاز مبرد باعث فشار بیشتر به کمپرسور می‌شود. در بازه‌های مشخص، باید سطح گاز بررسی و در صورت نیاز شارژ شود.
- استفاده از روغن استاندارد و سازگار با کمپرسور: روغن مخصوص کمپرسور باید از نوع توصیه‌شده توسط سازنده باشد تا روان‌کاری موثر و طول عمر بالای آن تضمین شود.
- کنترل سلامت تسمه‌ها و کلاچ کمپرسور: شل‌شدن یا پوسیدگی تسمه‌ها و اختلال در کلاچ باعث عملکرد نادرست و آسیب به سیستم می‌شود.
- اطمینان از سلامت اتصالات برقی: قطع‌شدن سیم یا شل‌شدن سوکت‌های برق کمپرسور ممکن است منجر به روشن‌نشدن سیستم یا عملکرد نامنظم شود.
- بررسی نشتی در اتصالات و بدنه کمپرسور: نشتی گاز یا روغن از کمپرسور می‌تواند نشانه خرابی زودرس باشد و باید هرچه سریع‌تر رفع شود.
- فعال‌کردن دوره‌ای سیستم تهویه در فصول سرد: برای جلوگیری از خشک‌شدن اورینگ‌ها و سوپاپ‌ها، حتی در زمستان سیستم تهویه را به‌صورت هفتگی و هربار برای چند دقیقه روشن کنید.
- تعویض به‌موقع فیلتر کابین: فیلترهای کثیف باعث فشار بیشتر به سیستم تهویه می‌شوند. تعویض آن‌ها باعث عملکرد بهتر کمپرسور می‌شود.
- استفاده محدود از کولر در دور موتور بالا: روشن‌کردن کولر هنگام شتاب‌گیری سنگین یا در سرعت بالا، فشار زیادی به کمپرسور وارد می‌کند.
- بررسی عملکرد فن و کندانسور: فن معیوب یا کندانسور کثیف باعث افزایش دمای سیستم و فشار بیش‌ازحد به کمپرسور می‌شود.
- مراجعه به تعمیرکار متخصص برای سرویس تخصصی: سرویس کامل کمپرسور شامل تست عملکرد، بررسی فشار و نشتی باید توسط متخصص دارای تجهیزات انجام شود.
راهنمای انتخاب کمپرسور مناسب برای کامیون‌ها
انتخاب کمپرسور تهویه مناسب برای خودروهای سنگین نیازمند درنظرگرفتن چند عامل فنی و محیطی است. نخستین موضوع، تطابق کمپرسور با مدل و ظرفیت موتور است. هر کامیون بسته به حجم کابین، نوع موتور، ولتاژ سیستم برقی (۲۴ یا ۱۲ ولت) و موقعیت قرارگیری کمپرسور، نیاز به مدل خاصی دارد. در زمان انتخاب، حتماً به شماره فنی و مشخصات درج‌شده روی کمپرسور اصلی توجه کنید.
شرایط اقلیمی و نوع مسیرهای تردد نیز تاثیر مستقیمی بر انتخاب نوع و مدل کمپرسور دارند. در مناطق گرمسیر، استفاده از کمپرسورهایی با قدرت بالا و مقاومت حرارتی بیشتر توصیه می‌شود. همچنین، برای کامیون‌هایی که ساعات کاری طولانی دارند یا در ترافیک شهری فعالیت می‌کنند، مدل‌هایی با عملکرد مداوم و سیستم خنک‌کاری بهینه مناسب‌تر هستند. برندهای معتبر با سابقه در تامین قطعات سنگین، مانند Sanden، Valeo، Denso یا Halla در این زمینه گزینه‌های قابل‌اعتمادی محسوب می‌شوند.
در نهایت، کمپرسور باید با سیستم تهویه نصب‌شده در خودرو هماهنگ باشد؛ از جمله نوع گاز مبرد، نوع کلاچ (الکترومغناطیسی یا دستی) و اتصال به مجموعه تسمه موتور. انتخاب کمپرسورهای غیراستاندارد یا تقلبی ممکن است منجر به افزایش مصرف سوخت، استهلاک زودرس یا حتی خرابی سایر اجزای موتور شود.
جمع‌بندی نهایی از آنچه درباره کمپرسورها گفتیم
کمپرسور تهویه مطبوع یکی از اجزای حیاتی سیستم خنک‌کننده کابین در خودروهای سنگین است که عملکرد صحیح آن، نه‌تنها بر آسایش راننده بلکه بر بازدهی کلی خودرو و ناوگان حمل و نقل نیز تاثیرگذار است. آشنایی با نحوه عملکرد کمپرسور، شناخت انواع مختلف آن و درک علائم خرابی، به رانندگان و مدیران ناوگان این امکان را می‌دهد که به‌موقع نسبت به سرویس یا تعویض این قطعه اقدام کنند.
همچنین، رعایت نکات نگهداری ساده اما مهمی که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، نقش بسزایی در افزایش عمر مفید کمپرسور دارد. در نهایت، انتخاب مدل مناسب براساس نوع خودرو، شرایط کاری و استانداردهای فنی، تضمین‌کننده عملکرد پایدار و بدون اختلال سیستم تهویه در شرایط سخت جاده‌ای خواهد بود.
این مطلب توسط تیم کارشناسان سایت پایه یک نوشته شده است.
پشت هر مطلب در وبلاگ پایه یک، کار تیمی است؛ خبرنگار میدانی، کارشناس فنی و پژوهشگر محتوا. از مقایسهٔ جزئیات تا راهنمای انتخاب بهترین‌های انواع کامیون و کامیونت، راهنمای لوازم و قطعات خودروهای سنگین و... ما به تصمیم‌های روزمره سنگین سواران کمک می‌کنیم. کلیک کنید تا با نویسندگان ما بیشتر آشنا شوید.
آیا این مقاله را دوست داشتید ؟
0
پسندیدم
در حال حاضر هیچ نظر یا دیدگاهی ثبت نشده است. شما میتوانید اولین نفری باشید که دیدگاه یا نظر خود را برای ما ارسال می‌کنید.