

سیستمهای ترمز ABS و EBS نقش کلیدی در ایمنی وسایل نقلیه سنگین مانند کامیون، کامیونت و تریلی دارند. ABS با جلوگیری از قفل شدن چرخها در زمان ترمزگیری و EBS با مدیریت الکترونیکی نیروی ترمز میان محورهای مختلف، به راننده کمک میکنند کنترل بهتری بر خودرو داشته باشد. این فناوریها نهتنها از لغزش و واژگونی جلوگیری میکنند، بلکه ایمنی بار و جان رانندگان را نیز تضمین مینمایند.
با توجه به این اهمیت، موضوع نگهداری و تست سالانه این سامانهها به یک ضرورت حقوقی و فنی تبدیل شده است. در این مقاله از پایه یک بررسی میکنیم که قوانین و مقررات مربوط به تست سالانه ABS/EBS در ایران چگونه تعریف شده و چه تفاوتهایی با قوانین سختگیرانه اروپا و آمریکا دارد. هدف آن است که تصویر روشنی از جایگاه فعلی ایران و نیاز به ارتقا در مقایسه با کشورهای پیشرفته ارائه شود.
استانداردهای قانونی ایران در حوزه تست سالانه سیستمهای ایمنی چیست؟
در ایران، استانداردهای مرتبط با خودرو تحت عنوان «استانداردهای ۸۵گانه» تعریف شدهاند که سیستم ترمز از جمله ABS یکی از محورهای اصلی آن است. سازمان ملی استاندارد ایران نظارت میکند که خودروهای تولیدی جدید از نظر ایمنی، از جمله ترمز ABS، با این استانداردها همخوانی داشته باشند. فرآیند COP یا کنترل تولید نیز به کارخانهها الزام میکند تا به صورت مستمر تستهای عملکردی بر روی خودروهای تولیدی خود انجام دهند.
با این حال، این الزامات صرفاً مربوط به مرحله تولید و عرضه خودروهای نو هستند. در مورد ناوگان فعال و خودروهایی که سالها در جادهها فعالیت میکنند، قانون مشخصی مبنی بر تست سالانه یا دورهای عملکرد ABS/EBS وجود ندارد. این خلأ قانونی باعث شده است که بسیاری از کامیونها و تریلیها بدون کنترل دقیق این سامانهها سالها در جاده تردد کنند.
پیامد این وضعیت میتواند افزایش خطر تصادفات در شرایطی باشد که ABS یا EBS از کار افتاده باشد و راننده یا مالک از آن بیخبر باشد. در حالی که بسیاری از کشورها رانندگان و شرکتهای حملونقل را موظف میکنند بهطور منظم تست عملکردی این سیستمها را انجام دهند، در ایران این موضوع بیشتر به مسئولیت شخصی راننده یا مدیر ناوگان واگذار شده است و پشتوانه قانونی قدرتمندی ندارد.

قوانین اروپا در حوزه تست ترمزها و سیستمهای ایمنی
اتحادیه اروپا یکی از سختگیرترین نظامهای حقوقی در زمینه ایمنی خودروهای سنگین را دارد. طبق Directive 2014/45/EU، همه وسایل نقلیه سنگین بالای ۳٫۵ تن موظفاند دستکم سالی یکبار تحت بازرسی فنی کامل قرار گیرند. در این بازرسی، سیستم ترمز یکی از بخشهای اصلی است و عملکرد ABS/EBS باید بهطور کامل تست شود. این الزام قانونی بهطور مستقیم ایمنی جادهها و سلامت ناوگان حملونقل را تضمین میکند.
علاوه بر این، Directive 2014/47/EU بازرسیهای جادهای را تعریف میکند که طی آن خودروهای تجاری در حال حرکت نیز میتوانند متوقف و از نظر ایمنی بررسی شوند. در این بازرسیها، چراغهای هشدار ABS، عملکرد سنسورها و پاسخدهی EBS بهطور ویژه کنترل میشوند. این مقررات به بازرسان اجازه میدهد حتی خارج از دوره سرویس سالانه نیز ایمنی ناوگان را رصد کنند.
نکته قابل توجه این است که قوانین اروپا دائماً بهروزرسانی میشوند. در سالهای اخیر بحثهایی درباره وارد کردن سیستمهای ایمنی پیشرفتهتر مانند کمکرانندههای دیجیتال به دستورالعملهای بازرسی مطرح شده است. این روند نشان میدهد اروپا نهتنها تست سالانه ABS/EBS را جدی گرفته بلکه به دنبال همگامسازی آن با فناوریهای نوین حملونقل است.

بررسی قوانین آمریکا در حوزه تست سلامت سیستمهای ایمنی کامیونها
در ایالات متحده، قوانین مربوط به بازرسی سالانه وسایل نقلیه تجاری بسیار شفاف و الزامآور هستند. طبق 49 CFR Part 396 همه کامیونها، کامیونتها و تریلیهای تجاری موظفاند حداقل سالی یک بار تحت «بازرسی دورهای» قرار بگیرند. در این بازرسی، سیستم ترمز یکی از اصلیترین بخشهاست و عملکرد ABS/EBS در صورت وجود باید بهطور کامل بررسی شود. عدم رعایت این الزام میتواند منجر به جریمههای سنگین و حتی توقیف خودرو شود.
علاوه بر بازرسی سالانه، قوانین آمریکا بازرسیهای جادهای ناگهانی را نیز مجاز دانستهاند. در این موارد، مأموران اداره ایمنی حملونقل یا پلیس جادهای میتوانند کامیون را متوقف و صحت عملکرد ABS/EBS را کنترل کنند. حتی روشن بودن چراغ اخطار ABS یا نقص کوچک در این سیستم میتواند خودرو را در وضعیت «ناایمن برای حرکت» قرار دهد. این سختگیریها نشان میدهد ایمنی سیستم ترمز برای قانونگذاران آمریکا اهمیت بالایی دارد.
از منظر مسئولیت قانونی، شرکتهای حملونقل و مدیران ناوگان نیز مستقیماً پاسخگو هستند. اگر در اثر نقص ABS/EBS حادثهای رخ دهد، علاوه بر راننده، شرکت مالک خودرو نیز میتواند با مسئولیت حقوقی سنگین مواجه شود. این ساختار قانونی باعث شده است که تست منظم سیستمهای ایمنی نهتنها یک وظیفه فنی بلکه یک ضرورت حقوقی برای ناوگان آمریکایی محسوب شود.
مقایسه قوانین و استانداردهای ایران، اروپا و آمریکا
مقایسه میان ایران، اروپا و آمریکا نشان میدهد که ایران هنوز در این حوزه با یک خلا قانونی مواجه است. در حالی که اروپا و آمریکا بهطور دقیق و روشن، تست سالانه ABS/EBS را برای همه وسایل نقلیه سنگین الزامی کردهاند، در ایران چنین قانونی وجود ندارد. مقررات ایران بیشتر بر مرحله تولید و کنترل کیفیت کارخانهای متمرکز است و ناوگان فعال بعد از ورود به جاده تحت الزامات مشخص قرار نمیگیرد.
در مقابل، قوانین اروپا و آمریکا بهگونهای طراحی شدهاند که ایمنی ناوگان در طول عمر خودرو بهطور مداوم کنترل شود. اروپا با دستورالعملهای سالانه و بازرسیهای جادهای و آمریکا با مقررات فدرال و بازرسیهای ناگهانی، دو مدل موفق از مدیریت ایمنی را ارائه دادهاند. همین تفاوتها موجب شده که ناوگان ایرانی در معرض ریسک بیشتری قرار گیرد، زیرا کنترل دورهای سیستمهای حیاتی مانند ABS/EBS تضمینشده نیست.

پیشنهادها و راهکارها برای ایران
برای ارتقای ایمنی حملونقل جادهای در ایران، نخستین گام تدوین قانونی مشابه با مقررات اروپا و آمریکاست. وزارت راه و شهرسازی و سازمان ملی استاندارد میتوانند با تعریف یک چارچوب مشخص، همه کامیونها و تریلیها را ملزم به انجام تست سالانه ABS/EBS کنند. این تستها میتوانند در مراکز معاینه فنی سنگین گنجانده شوند تا هم از نظر اجرایی ساده باشند و هم پشتوانه قانونی داشته باشند.
در کنار قانونگذاری، آموزش رانندگان و مدیران ناوگان نیز ضروری است. رانندگان باید بدانند علائمی مانند روشن شدن چراغ هشدار ABS یا افت عملکرد ترمز، نیاز فوری به بررسی دارد. همچنین ایجاد سامانه ثبت دیجیتال تستهای دورهای میتواند شفافیت بیشتری در مدیریت ناوگان ایجاد کند. اجرای چنین راهکارهایی ایران را به سمت همسویی با استانداردهای جهانی و کاهش چشمگیر حوادث جادهای سوق خواهد داد.
جمعبندی و سخن پایانی
سیستمهای ABS و EBS در کامیون، کامیونت و تریلی نقشی حیاتی در افزایش ایمنی جادهها دارند و تست دورهای آنها یک ضرورت غیرقابل چشمپوشی است. همانطور که در این مقاله از پایه یک بررسی شد، ایران در حال حاضر فقط الزام به نصب و کنترل اولیه این سیستمها در مرحله تولید را دارد و قانون مشخصی برای تست سالانه ناوگان فعال وضع نشده است. این خلا قانونی میتواند منجر به افزایش حوادث و کاهش اعتماد به ایمنی ناوگان شود.
در مقابل، اروپا و آمریکا با قوانین سختگیرانه و بازرسیهای سالانه و جادهای توانستهاند ایمنی ناوگان سنگین را تضمین کنند. تجربه این کشورها نشان میدهد که قانونگذاری دقیق و نظارت مداوم میتواند خسارات انسانی و مالی را به شکل محسوسی کاهش دهد. برای ایران نیز حرکت به سمت همسانسازی با این استانداردها نهتنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای آینده حملونقل جادهای و کاهش آمار تصادفات محسوب میشود.
این مطلب توسط تیم کارشناسان سایت پایه یک نوشته شده است.
پشت هر مطلب در وبلاگ پایه یک، کار تیمی است؛ خبرنگار میدانی، کارشناس فنی و پژوهشگر محتوا. از مقایسهٔ جزئیات تا راهنمای انتخاب بهترینهای انواع کامیون و کامیونت، راهنمای لوازم و قطعات خودروهای سنگین و... ما به تصمیمهای روزمره سنگین سواران کمک میکنیم. کلیک کنید تا با نویسندگان ما بیشتر آشنا شوید.
در حال حاضر هیچ نظر یا دیدگاهی ثبت نشده است. شما میتوانید اولین نفری باشید که دیدگاه یا نظر خود را برای ما ارسال میکنید.