

ماشینهای سنگین همچون کامیونها، اتوبوس ها و تریلیها ستون فقرات اقتصاد و زنجیره تأمین محسوب میشوند. سلامت و عملکرد صحیح این خودروها نه تنها بر بهرهوری کسبوکارها تأثیر مستقیم دارد، بلکه ایمنی جادهها را نیز تضمین میکند.
با توجه به پیچیدگی فنی و حجم بالای قطعات مکانیکی و الکترونیکی، تشخیص بهموقع مشکلات و نقصهای فنی امری حیاتی است. در گذشته، تعمیر و عیبیابی خودروهای سنگین نیازمند تجربه بسیار و صرف زمان طولانی بود، اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی، ابزارهای پیشرفتهای مانند دیاگهای تخصصی وارد عمل شدهاند. این ابزارها امکان تشخیص دقیق مشکلات را در کمترین زمان ممکن فراهم میکنند.
در این مقاله از پایه یک قصد داریم شما را با انواع دیاگ ماشین سنگین، ویژگیها و کاربردهای هر یک آشنا کنیم.
دستگاه دیاگ چیست؟
دیاگ مخفف عبارت Diagnostic به معنای تشخیص است. این دستگاه یک ابزار الکترونیکی پیشرفته است که به تکنسینها و مکانیکها اجازه میدهد تا به سیستمهای کامپیوتری خودرو متصل شوند و اطلاعات مهمی را از آنها استخراج کنند. هر خودروی مدرن، بهویژه ماشینهای سنگین که از تکنولوژیهای پیچیدهتری بهره میبرند، دارای چندین ECU یا واحد کنترل الکترونیکی است. این ECUها مسئول مدیریت و نظارت بر عملکرد بخشهای مختلفی همچون موتور، گیربکس، سیستم ترمز ABS، کیسههای هوا و حتی سیستم تهویه هستند.
دیاگ با اتصال به پورت OBD خودرو، اطلاعات ذخیرهشده در ECUها را میخواند. این اطلاعات شامل کدهای خطا، پارامترهای لحظهای عملکرد موتور، وضعیت سنسورها، عملگرها و دادههای دیگر است.
دستگاه دیاگ چگونه کار میکند؟
نحوه کار دستگاه دیاگ بر اساس یک پروتکل ارتباطی استاندارد صورت میگیرد. مراحل اصلی این فرآیند عبارتند از:
- اتصال: تکنسین، کابل دیاگ را به پورت OBD خودرو متصل میکند. این پورت معمولاً در کابین راننده قرار دارد.
- ارتباط با ECU: دستگاه دیاگ با ارسال سیگنالهای الکترونیکی، با ECUهای مختلف خودرو ارتباط برقرار میکند.
- خواندن اطلاعات: دیاگ، کدهای خطای ذخیرهشده در حافظه ECU را میخواند. این کدها اطلاعات دقیقی در مورد نوع و محل ایراد مثلاً خطای سنسور دمای آب یا افت فشار در سیستم سوخترسانی ارائه میدهند.
- نمایش دادههای زنده: علاوه بر کدهای خطا، دیاگ میتواند دادههای لحظهای را نیز نمایش دهد. این قابلیت به تکنسین کمک میکند تا عملکرد سنسورها و عملگرها را در حین کارکرد خودرو مشاهده کند و به دنبال ناهنجاریها بگردد.
- فعالسازی و تست: برخی از دیاگهای پیشرفته قابلیت فعالسازی اجزای خاصی مانند انژکتورها، فنهای خنککننده یا رلهها را دارند. این ویژگی به مکانیک اجازه میدهد بدون نیاز به باز کردن قطعات، عملکرد آنها را تست کند.
- ریست کردن و برنامهریزی: پس از رفع مشکل، دیاگ برای پاک کردن کدهای خطا از حافظه ECU و گاهی اوقات برای برنامهریزی مجدد یا آپدیت نرمافزار ECU استفاده میشود.

معرفی و بررسی انواع دیاگ ماشینهای سنگین
دیاگها بر اساس کاربرد، سطح امکانات و نوع ارتباط به دستههای مختلفی تقسیم میشوند. برای درک بهتر این ابزارها، آنها را به سه دسته اصلی تقسیم میکنیم:
دیاگهای عمومی (مولتیبرند)
این دیاگها برای طیف گستردهای از برندهای خودروهای سنگین طراحی شدهاند و به همین دلیل به آنها مولتیبرند گفته میشود. این دستگاهها برای تعمیرگاههایی که با مدلهای مختلفی از کامیون ها و اتوبوسها سروکار دارند، بسیار مناسب هستند.
مزایا
- قابلیت عیبیابی برندهای مختلف مانند ولوو، اسکانیا، مرسدس بنز، مان، دایملر، ایوکو و … را دارند.
- معمولاً قیمت آنها نسبت به دیاگهای تخصصی پایینتر است.
- برای کارهای عمومی عیبیابی و خواندن کدهای خطا مناسب هستند.
معایب
- ممکن است برخی از قابلیتهای پیشرفته مانند برنامهریزی ECU یا کالیبراسیون تخصصی را نداشته باشند.
- عمق اطلاعات و قابلیتهای آنها به اندازه دیاگهای اختصاصی نیست.
نمونههای محبوب
- Jaltest: یکی از معتبرترین ابزارهای مولتیبرند در اروپا برای خودروهای تجاری.
- Autel Maxisys Heavy Duty: پشتیبانی از بیش از ۶۰ برند خودروی سنگین.
- Launch X431 HD: ابزاری محبوب با قابلیتهای تشخیصی قوی و قیمت مناسب.
دیاگهای تخصصی (برندمحور)
این دیاگها بهطور ویژه برای یک برند خاص از خودروهای سنگین طراحی و ساخته میشوند. آنها توسط خود شرکت سازنده خودرو یا با همکاری آن توسعه مییابند و بالاترین سطح دسترسی به سیستمهای خودرو را فراهم میکنند.
مزایا
- قابلیت دسترسی به تمامی ECUها و انجام عملیاتهای تخصصی مانند برنامهریزی، کالیبراسیون و فلش کردن نرمافزار را دارند.
- تمامی مدلها و سالهای تولید یک برند خاص را پوشش میدهند.
- بهطور منظم توسط شرکت سازنده بهروز میشوند و آخرین تکنولوژیها و مدلها را پشتیبانی میکنند.
معایب
- قیمت این دستگاهها بسیار زیاد است.
- کار با آنها نیازمند دانش فنی و آموزشهای تخصصی است.
نمونههای محبوب
- Volvo VCADS/Vocom
- Scania SDP3
- Mercedes-Benz XENTRY
- MAN CATS
دیاگهای ارتباطی (اینترفیسها)
این دسته از دیاگها در واقع یک اینترفیس یا رابط سختافزاری هستند که بین کامپیوتر (لپتاپ) و خودرو قرار میگیرند. نرمافزار اصلی عیبیابی روی لپتاپ نصب میشود و اینترفیس صرفاً وظیفه برقراری ارتباط فیزیکی را بر عهده دارد.

مزایا
- به کاربر اجازه میدهد تا با نصب نرمافزارهای مختلف، از آنها برای برندهای گوناگون استفاده کند.
- خرید اینترفیس بهتنهایی ارزانتر از دیاگهای کامل است.
- با نصب نسخههای جدید نرمافزار، قابلیتهای آن ارتقا پیدا میکند.
معایب
- برای کارکرد نیازمند لپتاپ با مشخصات سختافزاری مناسب هستند.
- نصب و فعالسازی نرمافزارهای تخصصی میتواند پیچیده باشد.
- کاربر باید در مورد نرمافزارها و پروتکلهای ارتباطی دانش کافی داشته باشد.
نمونههای محبوب
- DPA: برای کامیونهای فورد، فرایت لاینر، استرونگر و غیره.
- NEXIQ USB Link
دیاگ وایرلس و بیسیم (Wireless Diagnostic Tool)
با پیشرفت فناوری، برخی دیاگها به صورت بیسیم و بلوتوثی عرضه میشوند. این دستگاهها بدون نیاز به کابل مستقیم به ECU خودرو متصل میشوند و اطلاعات را روی لپتاپ، تبلت یا گوشی هوشمند نمایش میدهند.
مزایا
- راحتی استفاده و جابجایی آسان
- اتصال سریع به دستگاههای هوشمند
- امکان ذخیره و انتقال دادهها
معایب
- نیاز به نرمافزارهای جانبی
- احتمال تداخل سیگنال در محیطهای صنعتی
کاربردهای دیاگ در خودروهای سنگین
دیاگ ماشین سنگین تنها برای تشخیص خطا نیست؛ کاربردهای آن گسترده هستند:
- دیاگ میتواند ایرادهای سیستم سوخترسانی، سنسورها، فشار روغن و دمای موتور را شناسایی کند.
- با استفاده از دیاگ میتوان عملکرد سیستم ترمز، ABS و EBS را بررسی و مشکلات احتمالی را پیشبینی کرد.
- گیربکسهای اتوماتیک و نیمهاتوماتیک خودروهای سنگین پیچیده هستند و دیاگ میتواند خطاهای مرتبط با آنها را تشخیص دهد.
- در خودروهای سنگین، شبکه CAN نقشی حیاتی در ارتباط بین ECUها دارد و دیاگ میتواند ارتباط بین این واحدها و صحت عملکرد آنها را بررسی کند.
- برخی دیاگهای پیشرفته امکان انجام آپدیت نرمافزاری و تنظیمات پیشرفته ECU را برای بهینهسازی عملکرد موتور و کاهش مصرف سوخت فراهم میکنند.

جمعبندی و بررسی آینده دیاگ ماشینهای سنگین
با پیشرفت فناوری خودروهای سنگین، دیاگها نیز در حال تحول هستند. خودروهای جدید با سیستمهای پیشرفتهتر، از جمله موتورهای الکتریکی، هیبریدی و توربو با کنترل دقیق ECU، نیازمند دیاگهای هوشمند با قابلیت یادگیری و تحلیل دادههای بزرگ هستند. همچنین اینترنت اشیا (IoT) و اتصال به نرمافزارهای مدیریت ناوگان، امکان مانیتورینگ لحظهای خودرو و پیشبینی خرابی قبل از وقوع را فراهم میکند.
انتخاب نوع مناسب به نیاز و بودجه تعمیرگاه بستگی دارد. دیاگهای عمومی برای تعمیرگاههای کوچک و دیاگهای تخصصی برای نمایندگیها و مراکز خدمات حرفهای مناسبتر هستند. آشنایی با عملکرد و انواع این دستگاهها میتواند به شما در انتخاب بهتر و انجام تعمیرات دقیقتر کمک کند.
این مطلب توسط تیم کارشناسان سایت پایه یک نوشته شده است.
پشت هر مطلب در وبلاگ پایه یک، کار تیمی است؛ خبرنگار میدانی، کارشناس فنی و پژوهشگر محتوا. از مقایسهٔ جزئیات تا راهنمای انتخاب بهترینهای انواع کامیون و کامیونت، راهنمای لوازم و قطعات خودروهای سنگین و... ما به تصمیمهای روزمره سنگین سواران کمک میکنیم. کلیک کنید تا با نویسندگان ما بیشتر آشنا شوید.
در حال حاضر هیچ نظر یا دیدگاهی ثبت نشده است. شما میتوانید اولین نفری باشید که دیدگاه یا نظر خود را برای ما ارسال میکنید.