

سیستم هیدرولیک فرمان یکی از بخشهای حیاتی خودروهای سنگین و سبک است که وظیفه دارد نیروی لازم برای چرخاندن فرمان را کاهش دهد و کنترل خودرو را برای راننده آسانتر کند. در مدلهای هیدرولیکی این سیستم با استفاده از فشار روغن، حرکت فرمان را به چرخها منتقل میکند. با این حال، ورود هوا به مدار هیدرولیک میتواند عملکرد آن را مختل کند؛ نتیجه این اتفاق، سفت شدن فرمان، واکنش دیرهنگام یا حتی ایجاد صداهای غیرعادی خواهد بود. به همین دلیل، هواگیری بهموقع و اصولی این سیستم یک اقدام ضروری برای حفظ ایمنی و سلامت خودرو محسوب میشود.
در این مقاله از پایه یک، ابتدا توضیح میدهیم چرا هواگیری سیستم هیدرولیک فرمان ضروری است، سپس ابزارهای موردنیاز را معرفی میکنیم و در ادامه یک آموزش گامبهگام و ساده ارائه میدهیم که همه، از رانندگان باتجربه گرفته تا کسانی که دانش فنی زیادی ندارند، بتوانند از آن استفاده کنند.
چرا هواگیری هیدرولیک فرمان ضروری است؟
ورود هوا به سیستم هیدرولیک فرمان باعث ایجاد حبابهای کوچک در مسیر انتقال فشار میشود. این حبابها مانند یک ضربهگیر عمل کرده و مانع از انتقال کامل نیرو از پمپ به سیلندر فرمان میشوند. نتیجه این اتفاق، فرمانی است که یا بیش از حد نرم و بیحس میشود یا بهطور ناگهانی سفت و سنگین عمل میکند.
یکی از علائم رایج وجود هوا در سیستم، شنیدن صدای غرغر یا سوت خفیف هنگام چرخاندن فرمان است. همچنین، در برخی مواقع فرمان بهصورت مقطعی واکنش نشان میدهد، یعنی هنگام پیچیدن، حرکت چرخها با تاخیر انجام میشود. ادامه رانندگی در این شرایط نهتنها کنترل خودرو را دشوار میکند بلکه باعث فشار مضاعف بر پمپ هیدرولیک و افزایش استهلاک قطعات داخلی میشود.
حبابهای هوا معمولا پس از انجام تعمیرات، تعویض روغن هیدرولیک یا در اثر نشتیهای کوچک وارد سیستم میشوند. به همین دلیل، بعد از هرگونه سرویس یا مشاهده علائمی که گفتیم، هواگیری سیستم باید در اولویت قرار گیرد.
ابزار و تجهیزات مورد نیاز برای هواگیری
برای هواگیری سیستم هیدرولیک فرمان، پیش از شروع کار باید ابزارها و وسایل لازم را آماده کنید تا فرآیند بدون وقفه و با کمترین ریسک انجام شود. اولین و مهمترین مورد، روغن هیدرولیک مناسب است که باید دقیقا مطابق با توصیه سازنده خودرو انتخاب شود. استفاده از روغن نامناسب میتواند باعث آسیب جدی به پمپ و اورینگها شود.

یک شلنگ پرکن یا قیف مخصوص برای ریختن روغن در مخزن و جلوگیری از ورود مجدد هوا ضروری است. برای باز و بسته کردن پیچهای بلیدر یا شیر تخلیه، یک آچار مناسب نیاز دارید. همچنین، داشتن یک ظرف تمیز برای جمعآوری روغن خروجی و جلوگیری از آلودگی محیط اهمیت دارد. استفاده از دستکش مقاوم در برابر روغن و دستمالهای جاذب هم به شما کمک میکند فرآیند تمیز و ایمن پیش برود.
در صورتی که از روشهای حرفهایتر مانند هواگیری با دستگاه مکش استفاده میکنید، به یک پمپ خل یا دستگاه Power Purge نیاز دارید که معمولا در تمام تعمیرگاهها وجود دارد و کار را سریعتر و دقیقتر انجام میدهد.
مراحل هواگیری به روش سنتی یا دستی

آمادهسازی
ابتدا خودرو را در یک سطح صاف و ایمن متوقف کنید و ترمز دستی را بکشید. کاپوت را باز کرده و مخزن روغن هیدرولیک فرمان را پیدا کنید. سطح روغن را بررسی کنید و در صورت نیاز، تا حد توصیهشده توسط سازنده پر کنید. اگر مخزن یا شلنگها نشتی دارند، ابتدا باید آنها را تعمیر کنید؛ زیرا هواگیری بدون رفع نشتی، بیفایده است.
موقعیتگیری
یک نفر پشت فرمان قرار بگیرد و نفر دوم در کنار بخش هیدرولیک (نزدیک چرخها یا سیلندر) آماده باشد. آچار مناسب برای باز کردن پیچ بلیدر (شیر تخلیه هوا) را در دست داشته باشید. یک ظرف تمیز هم برای جمعآوری روغن خروجی زیر محل تخلیه قرار دهید.
شروع فرآیند
راننده فرمان را بهآرامی تا انتها به سمت راست بچرخاند و همانجا نگه دارد. در همین زمان، نفر دوم پیچ بلیدر را کمی باز میکند تا روغن و حبابهای هوا شروع به خارج شدن کنند. پس از چند ثانیه که جریان روغن بدون حباب شد، پیچ را ببندید.
تکرار در جهت مخالف
همین فرآیند را برای سمت چپ تکرار کنید. فرمان را تا انتها به سمت چپ بچرخانید و دوباره بلیدر را باز کنید تا حبابها خارج شوند. این کار را چند بار برای هر دو سمت انجام دهید تا مطمئن شوید تمام حبابهای هوا از سیستم خارج شدهاند.
تکمیل و تست
در پایان، سطح روغن را مجدد بررسی و در صورت نیاز پر کنید. فرمان را چند بار در هر دو جهت بچرخانید و اطمینان حاصل کنید که حرکت نرم، یکنواخت و بدون صدا انجام میشود. اگر هنوز صدای غرغر یا پرش فرمان وجود داشت، فرآیند را دوباره تکرار کنید.
روشهای جایگزین یا حرفهای هواگیری
در کنار روش دستی، که بیشتر در شرایط کارگاهی یا توسط خود راننده انجام میشود، روشهای حرفهایتری هم وجود دارند که سرعت و دقت بالاتری دارند و در تعمیرگاههای تخصصی بهکار میروند.

یکی از این روشها هواگیری با دستگاه مکش (Vacuum Bleeding) است. در این روش، یک پمپ خلا به شیر تخلیه متصل میشود و با ایجاد فشار منفی، تمام هوا و بخشی از روغن که حباب دارد از مدار خارج میشود. همزمان، دستگاه بهصورت خودکار روغن تازه و بدون حباب را جایگزین میکند. این روش باعث میشود فرآیند در زمان بسیار کوتاهتر (گاهی کمتر از ۱۰ دقیقه) تکمیل شود و احتمال باقی ماندن حبابها به صفر برسد.
روش دیگر، استفاده از دستگاههای پیشرفته مانند Power Purge Jr است که مخصوص سرویس سیستمهای هیدرولیک طراحی شدهاند. این دستگاهها میتوانند جریان روغن را با فشار ثابت و در مسیر رفت و برگشت هدایت کنند و تمام بخشهای سیستم (حتی نقاطی که در روش دستی، هواگیری آن سختتر است) را پاکسازی کنند.
هرچند این روشها سریعتر و دقیقتر هستند، اما نیاز به تجهیزات و تجربه فنی بیشتری دارند. بنابراین، برای رانندگانی که به این ابزارها دسترسی ندارند، همان روش دستی بهترین انتخاب خواهد بود.
نکات ایمنی و احتیاطی در هواگیری سیستم هیدرولیک فرمان
پیش از شروع فرآیند هواگیری، رعایت چند نکته ایمنی میتواند از بروز آسیب به خودرو و حتی صدمات شخصی جلوگیری کند. نخست، همیشه از روغن هیدرولیک توصیهشده توسط سازنده استفاده کنید، زیرا ترکیبات شیمیایی متفاوت روغنها ممکن است با واشرها، اورینگها و پمپ فرمان سازگار نباشند و باعث فرسودگی زودرس یا نشتی شوند.
هنگام باز کردن پیچ بلیدر یا هر اتصال دیگر، مراقب باشید فشار ناگهانی روغن باعث پاشیدن آن نشود؛ زیرا روغن هیدرولیک داغ میتواند باعث سوختگی پوستی شود. توصیه میشود حتما از دستکش مقاوم و عینک ایمنی استفاده کنید. همچنین، هرگز هواگیری را زمانی که موتور خاموش و سیستم سرد است آغاز نکنید، زیرا در این حالت فشار روغن کافی برای جابهجایی کامل حبابها وجود ندارد.
در طول کار، از چرخاندن سریع و ناگهانی فرمان خودداری کنید، زیرا این کار میتواند باعث مکش مجدد هوا به سیستم یا فشار بیش از حد به پمپ شود. پس از پایان کار، تمام اتصالات و شلنگها را برای اطمینان از نبود نشتی بررسی کنید. در نهایت، روغن هیدرولیک که تخلیه شده را در محلهای مجاز و مطابق با استانداردهای زیستمحیطی دفع کنید.
سخن آخر: اهمیت هواگیری در عملکرد صحیح خودرو
هواگیری سیستم هیدرولیک فرمان یک فرآیند ساده اما بسیار مهم است که نقش کلیدی در حفظ عملکرد نرم و دقیق فرمان ایفا میکند. ورود هوا به مدار هیدرولیک میتواند باعث ایجاد صداهای غیرعادی، کاهش دقت فرمانپذیری و حتی آسیب به پمپ و سایر اجزای سیستم شود. با اجرای صحیح مراحل هواگیری، چه به روش دستی دو نفره و چه با استفاده از تجهیزات حرفهای، میتوان این مشکل را بهطور کامل برطرف کرد.
توصیه میشود رانندگان و مالکان خودروهای سنگین و سبک، پس از هرگونه سرویس یا تعویض روغن هیدرولیک، حتما فرآیند هواگیری را انجام دهند و به علائمی مانند سفتی ناگهانی فرمان یا شنیدن صدای غرغر توجه ویژه داشته باشند. همچنین، انجام این کار در بازههای منظم نگهداری پیشگیرانه میتواند از بروز مشکلات پرهزینه در آینده جلوگیری کند.
در نهایت، اگر به ابزار یا تجربه کافی برای هواگیری ندارید، بهتر است این کار را به یک تعمیرگاه معتبر بسپارید تا با استفاده از تجهیزات مناسب، سیستم هیدرولیک شما به بهترین شکل سرویس شود و ایمنی خودرو حفظ گردد.
این مطلب توسط تیم کارشناسان سایت پایه یک نوشته شده است.
پشت هر مطلب در وبلاگ پایه یک، کار تیمی است؛ خبرنگار میدانی، کارشناس فنی و پژوهشگر محتوا. از مقایسهٔ جزئیات تا راهنمای انتخاب بهترینهای انواع کامیون و کامیونت، راهنمای لوازم و قطعات خودروهای سنگین و... ما به تصمیمهای روزمره سنگین سواران کمک میکنیم. کلیک کنید تا با نویسندگان ما بیشتر آشنا شوید.
در حال حاضر هیچ نظر یا دیدگاهی ثبت نشده است. شما میتوانید اولین نفری باشید که دیدگاه یا نظر خود را برای ما ارسال میکنید.